Verleden tijd
geschreven door Willem Timmerman
Genemuiden bestaat al een heel poosje. 732 jaar stadsrechten om precies te zijn. Genoeg te vertellen over het verleden van ons stadje dus. Hieronder komt een lijst met links naar verhalen uit vroeger tijden. Over mensen die ooit in Genemuiden woonden, gebeurtenissen die ooit plaatsvonden en natuurlijk komt er ook algemene informatie over het ontstaan van Genemuiden en de ontwikkeling in de loop der jaren.Heeft u een boeiend verhaal dat hier niet zou misstaan? Laat het vooral weten. Mail naar redactie@genemuidenactueel.nl
Stadsrechten voor Genemuiden
De oudst bekende vermelding van Genemuiden dateert uit het jaar 1275, toen de 'villa' Genemuden van de Utrechtse bisschop Jan van Nassau stadsrechten kreeg. De stad en haar vrijheid werden daardoor juridisch losgemaakt van het omringende platteland. Toch duurt het nog tot 1381 voordat er sprake is van een schout van Genemuiden. In genoemd jaar wordt Willem Buerman als zodanig vermeld. Oorspronkelijk schijnt het schoutambt in twee ambten verdeeld te zijn geweest. In 1436 is er sprake van Louwe van Bemmel, 'de een richter ofte een schulte was in der Asschet'. Asschet is een buurschap ten zuidwesten van de stad Genemuiden. In 1485 is er sprake van 'Herman de Olde, inder tyt sculte in Ghenemuden ende inder Asschet'. Blijkbaar is in de tussentijd overgegaan tot vereniging van beide delen. In hoeverre ook het ten noordoosten van de stad gelegen buurschap Waterstein eens een zelfstandige eenheid heeft gevormd binnen het ressort van dit schoutambt onttrekt zich aan onze waarneming. Duidelijk is in ieder geval wel dat het schoutambt in de nieuwe tijd meestal aangeduid wordt als het schoutambt van Genemuiden, Asschet en Waterstein.
Jan van Nassau
Hobbyhistoricus Albert Heutink
Schrijver en hobbyhistoricus Albert Heutink, woonachtig in Hilversum, maar geworteld in Genemuiden, geeft in zijn boek een overzicht van die allervroegste historie van de Zwartewaterstad. Hoe ontstond de nederzetting en hoe is de oudste bewoningsgeschiedenis? Hoe ging de stadsrechtverlening in zijn werk en wat waren de gevolgen? Hoe werd Genemuiden in die tijd bestuurd en door wie? Hoe werden recht en orde gehandhaafd? Andere thema’s die Heutink
Foto: de presentatie van het boek © Albert Bouwknegt
uitwerkte zijn de middeleeuwse topografie van Genemuiden, zowel van de stad als van de omliggende buurtschappen, het kerkelijk leven en de lokale economie. Albert Heutink leverde een bijzondere prestatie. Hij moest het middeleeuwse verleden van Genemuiden noodgedwongen reconstrueren aan de hand van oude literatuur en afschriften van archiefstukken die bewaard worden buiten de stad. Het eigen oude archief van Genemuiden (1275-1815) ging op 11 maart 1868 (biddag voor het gewas) namelijk verloren bij een catastrofale brand, die een groot deel van de stad (105 woningen, 39 hooibergen, scholen, pakhuizen, schuren én het oude raadhuis) volledig verwoestte.
Schrijver en oud Genemuidenaar: W.Mateboer
De eerste bisschop
In deze rubriek ga ik u iets vertellen over de geschiedenis van onze stad, maar ik zal dat dit keer niet doen precies als een jaartallenboekje, maar meer over bepaalde onderwerpen.In deze eerste stukjes wil ik dat doen over bepaalde personen die van belang zijn geweest voor Genemuiden.Dat waren natuurlijk in de eerste plaats de bisschoppen van Utrecht, die aan Genemuiden de stadsrechten hebben verleend, maar aan de andere kant ook de inwoners van het gehucht, die Genemuiden gemaakt hebben tot de plaats, die het nu is.Voor die inwoners van Genemuiden moeten we al heel ver teruggaan in de geschiedenis. Tot het begin van onze jaartelling.In die tijd waren de Romeinen de baas in Europa. Het groot Romeinse rijk. En ook in onze omgeving probeerden die Romeinen vaste voet aan de grond te krijgen. Naar verluid woonde hier een volksstam die men de Brukters noemde en die namen dat Romeinse juk niet. Ze kwamen telkens weer in opstand.Een van de leiders van de Brukters was Claudius Civilis. Een heel oud verhaal vertelt. Dat hij naar Velleda ging, een profetes, om haar te vragen hoe het met zijn opstand tegen de Romeinen zou gaan.
En die profetes zou in Genemuiden gewoond hebben.
Zij voorspelde een goede toekomst aan Claudius en dat leek aanvankelijk ook wel uit te komen, maar ten slotte moest hij toch het onderspit delven. Hij moest met Cerealis, de Romeinse generaal aan de rivier de Navalia vrede sluiten. Aan die rivier Navalia lag ook een stad en sommigen zeggen dat het Genemuiden was. Natuurlijk misgunnen andere plaatsten aan de IJssel ons die plek, maar er bestaat in elk geval nog een oude kaart, waar op Geelmuyen is getekend als de portus mamaris en waarop noch Zwartsluis, Hasselt, Kampen of Zwolle voorkomen. De enige stad aan de IJssel is dan Deventer. Het is een kaart die Nederland weergeeft in de tijd van Karel de Grote, Carolus Magnus.. [leesverder]
Met de opbouw van deze pagina zijn wij nog bezig
|
|
Vroeger lagen langs de rand van Genemuiden aan de Achterweg wel meer dan 100 hooibergen. Met planken afgeschermd tegen brand gevaar. En met tot op heden op die Achterweg een rookverbod. Toch waren er in het verleden een aantal grote branden. In 1868 brandde zelfs bijna geheel Genemuiden af: veertig huizen en negendertig hooibergen brandden af.. Honderdenvijf gezinnen werden dakloos. Slechts vijf koeien werden gedood: die waren verder allemaal de weides ingejaagd. Ook in 1945 en 1947 waren er nog grote branden.
Tapijtmuseum
Genemuiden is dé tapijtstad bij uitstek. Maar liefst 60 % van de totale Nederlandse productie van kamerbreed tapijt is afkomstig uit Genemuiden. Het is dan ook geen wonder dat Genemuiden een Tapijtmuseum bezit, waar de boeiende geschiedenis is vastgelegd.
In het Tapijtmuseum krijgt u een beeld van hoe de biezen vroeger werden geoogst, gedroogd en verwerkt, tot ronde matten en blokmatten met gebruik van simpele attributen. Daarnaast is veel aandacht besteed aan de verwerking vankleurige kokosgarens tot matten Fraai gedessineerde corridormatten, kokoslopers en ruiggeschoren matten worden in het museum nog op oor spronkelijke wijze vervaardigd. U krijgt er de eerste machinaal aangedreven weefgetouwen te zien. De meest machines zijn nog in werking te bezichtigen. Ook kunt u zien hoe de eerste tuftingmachines voor kamer breed tapijt werkten. Foto's en archiefmateriaal maken het beeld van de geschiedenis compleet. En tot slot kunt u kennis maken met de historie in beeld en geluid in de filmzaal.
Meer informatie vindt u op: http://www.tapijtmuseum.nl
Stoomgemaal Mastenbroek
In 1961 hielden de trage, dreunende slagen van de oude machine van het stoomgemaal in de Mastenbroekerpolder op. Langzaam kwam de houten drijfstang van de uitzonderlijke, meer dan honderd jaar tevoren door de machinefabriek 'De Atlas' gebouwde, stoommachine tot stilstand. De druk in de stoomketel viel weg, de grote schepraderen sloegen geen water meer uit de polder en kwamen druipend in hun stille, vaste positie. Het enorme vliegwiel maakte geen omwentelingen meer.Op initiatief van de provincie Overijssel en de stichting Musea Overijssel kwam de stichting 'Oude Stoomgemaal Mastenbroek' tot stand, ten behoeve van het beheer van gebouw en machine. Het was een daad van behoud van 'industriële archeologie', waarvan elders toen nog nauwelijks sprake was.
In 1982 besloot de gemeenteraad van Genemuiden een bedrag van 50.000 gulden beschikbaar te stellen voor restauratie, de provincie volgde met eenzelfde bedrag, in het raam van een bouwproject voor leerling bouwvakkers. Een aantal subsidiegevers heeft tenslotte meegewerkt het project af te werken, waarbij ook de ketel en de machine weer in gebruik konden worden gesteld, na grondige inspectie en revisie.
Provincie, gemeente en waterschap zorgden samen voor subsidies voor het jaarlijks onderhoud. Dankzij deze bijdragen is het gemaal bewaard gebleven.
Het stoomgemaal is op de lijst van beschermde monumenten geplaatst, tezamen met enige andere bemalingswerktuigen, zoals de Cruquius te Heemstede (een der gemalen van de Haarlemmermeerpolder), het grote gemaal 'Ir. Wouda' te Tacozijl ten westen van Lemmer, dat beschouwd kan worden als het grootste stoomgemaal ter wereld, 'De Vier Noorderkoggen' bij Medemblik, dat in 1985 als stoommachinemuseum is ingericht.
Meer informatie vindt u op: http://www.stoomgemaal.nl
|