Geschiedenis van de stad Genemuiden

Door: Willem Mateboer
Uiteraard waren de bisschoppen van Utrecht zeer belangrijk voor het voortbestaan van Genemuiden. Toen bisschop Jan van Nassau aan dat stadje eenmaal de stadsrechten had verleend moesten zijn opvolgers daar ook wel aandacht aan besteden. Uiteindelijk hadden zij hetzelfde belang bij Genemuiden, namelijk de overtocht over het Zwartewater. Daarom zien wij ook dat zij steeds de rechten die Genemuiden eens heeft verkregen telkens bevestigen of Genemuiden een nieuw recht erbij verlenen. Jan van Nassau was geen sterke bisschop. Hij was officieel zelfs geen bisschop, want de paus had hem nooit gewijd. In 1288 werd hij mede op aandringen van de kerk van Utrecht afgezet. Zijn opvolger was Johan van Zijerick. Van hem is wat Genemuiden betreft niets bekend en hij wordt al in 1197 overgeplaatst naar zijn geboortegrond Lotharingen. Toen kregen we hier een Vlaming, Willem van Mechelen, die het nog al moeilijk had in zijn eigen bisdom en in Overijssel onderdook. Met een stel Overijsselaren trok hij op tegen Utrecht, hij verloor die slag en ook zijn leven. Dat was in 1301.
De Hollanders voelden zich nu sterk en eisten ook de bisschopszetel op, die ze ook kregen, want Guido van Holland, de broer van de graaf van Holland kreeg de benoeming. Het Oversticht legde zich bij deze benoeming neer op de belofte van meer vrijheden, wat betreft de dijkrechten van Salland.
Toen wilde hij ook zijn gezag in Friesland nog verder uitbreiden en hij bouwde in Stellingwerf een kasteel. Echter toen hij ambtshalve naar een concilie moest maakten de Friezen daarvan gebruik en vielen Vollenhove aan. Met een hoogwerker van drie verdiepingen vielen ze het kasteel aan, maar de Vollenhoofse bezetting gooide met tonnen brandende pek en zwavel naar beneden verwoestte de hoogwerker, waarbij 50 Friezen sneuvelden en bij de uitval door Harmen de Castelein van Vollenhove werden nog eens 500 Friezen verslagen. Ook bisschop Guido keerde snel terug, toen hij van de opstand hoorde. Hij landde met zijn leger bij Vollenhove, maar een geweldige storm belette hem om de Friezen verder te vervolgen.
Hij stierf in 1316. Zijn opvolger was Frederick van Sierick, heer van Linden in de Betuwe. Voor onze omgeving heeft hij verder niet veel gedaan. alleen gaf hij het kasteel te Vollenhove in pand aan Reinalt, graaf van Gelder, om Overijssel tegen verdere invallen van de Friezen te beschermen.
Zijn opvolger Jacob van Ousthoorn was maar een jaar aan de macht en gaf de staf over aan Jan van der Diest. Onder hem ontbrandde ook de oorlog over Mastenbroek.
De overige belanghebbers waren het niet met de bisschop eens om Mastenbroek te bedijken en verder droog te maken. Men bracht elkaar veel schade toe, door wederzijds burgers gevangen te nemen, brand te stichten, elkaar dood te slaan en de boerderijen in brand te steken, tenslotte sloot men een compromis dat men elkaar het geroofde terug zou geven, maar de tegenstanders van de bisschop moesten zeven duizend zwarte tounoisen opbrengen als schadevergoeding. Zwolle moest daarvan 4000 pond opbrengen; de kleinere steden een evenredig deel. Genemuiden ( het kerspel, dus de stad deed niet mee) 300 pond.
Ondanks die betaling ging het financieel niet best met Jan van de Diest.Hij ging bijna failliet en verpandde dus geheel Overijssel behalve Kampen aan Reinalt, graaf van Gelder. Die voelde zich toen oppermachtig en ging weer te keer tegen Friesland.
Van Diest probeerde zijn rechten weer terug te kopen, maar het lukte hem niet Overijssel weer vrij te krijgen. Drie en veertig duizend pond was toen ook een hele hoop geld. Ook verleende hij nog stadsrechten aan Grafhorst in 1333, Dezelfde rechten als Hasselt Zwolle en Genemuiden, maar dat zal voor hem ook geen zoden aan de dijk gezet hebben.
Na zijn sterven in 1340 benoemde de paus als opvolger Nicolaus de Caputio, maar die bedankte voor de eer toen hij vernam dat het bisdom financieel helemaal aan de grond zat.
In zijn plaats werd dus in 1340 Johan van Arkel benoemd. Hij ging direct aan het onderhandelen met Reinalt van Gelder en slaagde erin dit gedeeltelijk voor elkaar te krijgen. Echter toen rezen er weer nieuwe onheilen, want hij kreeg ruzie met Gijsbert van Bronckhorst.
Hij moest Overijssel weer verpanden.
Zo trok deze bisschop al ruziënd door het leven. Dan moest hij hier slag leveren, dan weer daar. Zijn bisdom kwam niet tot rust. In 1364 gaf hij het op in Overijssel en werd weer bisschop van Luik, waar hij in 1371 overleed.
Toch is deze man van groot belang geweest voor Genemuiden en omgeving.
Wat van Diest niet was gelukt lukte van Arkel wel. Hij wist na veel moeite al de neuzen in een richting te krijgen wat betreft de bedijking van Mastenbroek. Het moerasgebied moest gecultiveerd worden. In 1363 werden rondom Mastenbroek dijken aangelegd, zodat in 1364 de landmeter Frederik Stofken zijn gang kon gaan en iedere belanghebbende zijn deel toemat in de nieuwe polder. Één van de eerste polders in ons land en een voorbeeld van moderne aanleg, met rechte kanalen, sloten en wegen.
Voor Genemuiden had Jan van Arkel betekenis omdat hij onze stadsrechten bevestigde. Hij verleende het visserij recht, op het Zwartewater vanaf Waterstein tot aan de denkbeeldige lijn van de Voorst naar de uitwatering van de Goot (ongeveer). Hij bevestigde dat de Genemuidenaren deze rechten altijd hadden gehad en eeuwig zouden blijven houden. Datzelfde gold voor de veerstal.
Voor dat alles was men aan de bisschop een pacht verschuldigd van zestig pondgoede nieuwe was 9 bijenwas, die goed verkoopbaar moest zijn) en elk jaar binnen veertien dagen na St. Lambrechts dag op het kasteel te Vollenhove betaald moest worden.
Of de Genemuidenaren blij waren met dat recht staat niet in de oude geschriften.
Een feit is wel dat dit recht de hele geschiedenis door aan burgerij en bestuur kopzorgen heeft gegeven.